استاندارد ذکر منبع در فضای مجازی چیست؟

یک نکته‌ی مهمی که خیلی مهم است و خیلی نظارت‌پذیر نیست، همین ذکر منبع از یک سایت یا وبلاگ است در ذیل یک مطلب. خاطرم هست، سال هشتاد و نه که در کانون اندیشه جوان مسئولیت نشر الکترونیک را بر عهده داشتم، یکی از مسائل‌مان همین نحوه‌ی ذکر منبع بود. باشگاه اندیشه، که یکی از مهم‌ترین بانک‌های مقالات فارسی‌ در حوزه‌ی علوم انسانی‌ست و از محصولات کانون، مطالبی که منتشر می‌کرد، گاه با فاصله‌ای کم در سایت‌های دیگر نیز منعکس می‌شد. به نحوی که با ذکر کامل مطلب، تنها در ذیل مطلب با فونت ریزی عنوان «باشگاه اندیشه» درج می‌شد. این‌چنین، مدیریت آن سایت خودش را از اتهام سرقت معنوی بری می‌کرد و خلاص! یعنی آن همه زحمتی که گاه برای انتشار یک مطلب کشیده می‌شد، به ساده‌گی و گاه در یک روز در جای دیگری منعکس می‌شد و حق مطلب در ذکر منبع ادا نمی‌شد. به نظر اما در ذکر منبع در فضای دیجیتال، باید معیارهای مشخص و دقیقی داشت و بر اساس آن‌ها به نقل از منابع آن‌لاین دست زد.

نقل مطلب از منابع دیگر باید به نحوی باشد که مخاطب را به منبعی که به‌ آن دست پیدا کرده‌ایم و از آن‌جا مطلب را برداشته‌ایم هدایت کند. این‌چنین است که در فضای مکتوب، بسنده نمی‌کنیم به نام بردن از کتابی با صد و خرده‌ای جلد و هزاران هزار جلد و این کار را ذکر منبع نمی‌دانیم. این‌چنین است که در استاندارهای مختلف در فضای مکتوب، تنها زمانی ذکر منبع پذیرفته می‌شود که اطلاعات اساسی منبع ذکر شود. اطلاعاتی هم‌چون نام کتاب، نام نویسنده، نام مترجم، ناشر، شماره‌ی چاپ، محل نشر، شماره‌ی جلد و صفحه و … .

در فضای مجازی نیز باید منبع به نحوی عرضه شود که مخاطب به راحتی به منبع اصلی دست پیدا کند و به نظر می‌رسد که صرف ِ گذاشتن ِ اسم ِ کلی یک سایت کفایت نمی‌کند. آن هم در جایی که سایتی داریم با هزاران هزار صفحه‌ی داخلی. جایی که منبع‌مان یک سایت است و یک وبلاگ، تنها با ذکر اسم ِ یک سایت، ما فقط و فقط سوء استفاده کرده‌ایم و حقوق مولف را در نظر نگرفته‌ایم. این وضعیت وقتی اسفناک‌تر می‌شود که در ذکر منبع، لینک ِ سایت را در ذیل مطلب نگذاریم و به عنوان نمونه به جای گذاشتن «باشگاه اندیشه»، تنها با ذکر «باشگاه اندیشه» به عنوان روشی برای ذکر منبع استفاده کنیم.

به نظر، اضافه کردن عنوان منبع، و لینک ِ آن عنوان به صفحه‌ای که آن مطلب در آن قرار دارد، ضروری‌ست. تنها در این مورد است که خواننده،‌ می‌تواند به اصل مطلب دست‌رسی پیدا کند و آن را مشاهده کند. در این حالت، به جهت سهولت و سرعت دست‌رسی در فضای مجازی، نیازی به ذکر اطلاعاتی هم‌چون تاریخ انتشار و مواردی از این دست در منبع نمی‌باشد.